Isiksuse- ja sotsiaalpsühholoogia
Isiksuse- ja sotsiaalpsühholoogia osakond tegeleb õppe- ja teadustööga isiksuse, individuaalsete erinevuste, sotsiaalpsühholoogia ja kultuuriti võrdleva psühholoogia valdkondades. Osakonna tugevuseks ja prioriteediks on kõrgetasemeline teadustöö, mis võimaldab valdkonnaga seotud õppeainetes tutvustada lisaks teoreetilistele käsitlustele ka kaasaegseid uurimismeetodeid. Osakonna liikmete põhiliste uurimishuvide hulka kuuluvad isiksuse seadumused, nende ontoloogiline staatus ja areng, isiksuse geneetika, vaimsed võimed, enesehinnang, akadeemiline motivatsioon ja õppimisega seotud hoiakud, emotsionaalne kogemus, sotsiaalne kapital ning väärtused, tervis ja heaolu.
Isiksuse-ja sotsiaalpsühholoogia osakonnal on tihe koostöö teiste psühholoogia instituudi osakondade inimestega, eelkõige professor Jüri Alliku, teadur Uku Vainikuga eksperimentaalpsühholoogia osakonnast. Teeme koostööd erinevate Tartu Ülikooli ja maailma teiste ülikooli urimisrühmadega.
Alates oktoobrist 2019 on isiksuse-ja sotsiaalpsühholoogia osakonna juhataja dotsent Toivo Aavik.
Uurimisprojektid:
Käimasolevad projektid:
Kohtunikuks kandideerijate psühholoogiline testimine ja kohtunikueksami komisjoni konsultatsioon (1.01.2019−31.12.2023), Anu Realo, Tartu Ülikool, Sotsiaalteaduste valdkond, psühholoogia instituut.
Koolitusotstarbelise psühholoogilis-sotsioloogilise testimissüsteemi loomine (25.01.2019−24.01.2020), Kenn Konstabel, Tartu Ülikool, Sotsiaalteaduste valdkond, psühholoogia instituut.
Lõppenud projektid:
Institutsionaalne uurimisteema "Tunnetuse ja isiksuse protsesside psühholoogilised mehhanismid", 2013-2018, teema juht Jüri Allik, osakonna töötajatest osalesid Anu Realo, Karin Täht, Liisi Kööts-Ausmees ja René Mõttus.
Eesti ja vene õppekeelega koolide 15-aastaste õpilaste teadmiste ja oskuste erinevuse põhjuste analüüs (26.09.2017−20.06.2018), Karin Täht, Tartu Ülikool, Sotsiaalteaduste valdkond, psühholoogia instituut. Osakonna töötajatest osales projektis Kenn Konstabel.
Euroopa Sotsiaalfondi PRIMUS programmi poolt finantseeritud projekt "Kõrgkooli akadeemilist toimetulekut mõjutavad tegurid" (KAEMUS), 2009-2013, projekti juht Anu Realo. Osakonna liikmetest osalesid projektis Olev Must, René Mõttus, Helle Pullmann, Monika Schmidt ja Karin Täht.
Personaalne uurimistoetus "Tervise paiknemine uuendatud baasväärtuste mudelis ja selle mudeli mitmedimensionaalsuse testimine", 2013-2016, uurimisteema juht Toivo Aavik.
„Elamustejanu ja riskeeriv käitumine Eesti langevarjurite valimil: seosed isiksuse ja geenidega“, 2011-2016. Projekti juht: Anu Realo, osalejad: Maie Talts (magistrant), Jüri Allik, Liisi Kööts-Ausmees, Tõnu Esko (Tartu Ülikooli Eesti Geenivaramu), Andres Metspalu (Tartu Ülikooli Eesti Geenivaramu).
„Isiksus, geenid ja tervis“, Tartu Ülikooli psühholoogia instituudi ja Eesti Geenivaramu koostööprojekt Tartu Ülikooli Siirdegenoomika Keskuse raames, 2011-2015. Instituudi-poolne projekti juht: Jüri Allik. Osakonna töötajatest osalevad projektis Anu Realo, René Mõttus, Liisi Kööts-Ausmees.
Valik publikatsioone (2015-2019):
2019
McCrae, R. R., Mõttus, R., Hřebíčková, M., Realo, A., & Allik, J. (2019). Source method biases as implicit personality theory at the domain and facet levels. Journal of Personality, Advance online publication.10.1111/jopy.12435.
Mõttus, R.; Allik, J.; & Realo, A. (2019). Do self-reports and informant-ratings measure the same personality constructs? European Journal of Psychological Assessment.10.1027/1015-5759/a000516 [ilmumas].
Vainik, U.; Dagher, A.; Realo, A.; Colodro‐Conde, L.; Mortensen, E. L.; Jang, K.; Juko, A.; Kandler, C.; Sørensen, T.I.A.; Mõttus, R. (2019). Personality‐obesity associations are driven by narrow traits: A meta‐analysis. Obesity Reviews.10.1111/obr.12856.
Allik, J., & Realo, A. (2019). Culture and personality. In: D. Matsumoto & H.-C. Hwang (Ed.). The Oxford Handbook of Culture and Psychology. Oxford, UK: Oxford University Press [ilmumas].
Vainik, Uku; Kööts-Ausmees, Liisi; Mõttus, René (2019). Personality loosely mirrors the geography of the world. In: Realo, Anu (Ed.). In Praise of an Inquisitive Mind: A Festschrift in Honor of Jüri Allik on the Occasion of his 70th Birthday (151−162). Tartu: University of Tartu Press.
Realo, A. (2019). In praise of an inquisitive mind: A Festschrift in honor of Jüri Allik on the occasion of his 70th birthday. University of Tartu Press.
2018
Beilmann, Mai; Kööts-Ausmees, Liisi; Realo, Anu (2018). The Relationship between Social Capital and Individualism–Collectivism in Europe. Social Indicators Research, 137 (2), 641−664.10.1007/s11205-017-1614-4.
Allik, Jüri; Realo, Anu; Mõttus, Rene; Rozgonjuk, Dmitri (2018). What Makes Young Russians Happy and Satisfied With Their Lives? Sage Open, 8 (3).10.1177/2158244018803136.
Mill, A.; Kööts-Ausmees, L.; Allik, J.; Realo, A. (2018). The role of co-occurring emotions and personality traits in anger expression. Frontiers in Psychology, 9 (123), 1−13.10.3389/fpsyg.2018.00123.
Realo, Anu; van Middendorp, Henriet; Koots-Ausmees, Liisi; Allik, Juri; Evers, Andrea W. M. (2018). Role of personality traits in reporting the development of adverse drug reactions: a prospective cohort study of the Estonian general population. BMJ Open, 8 (7), ARTN e022428.10.1136/bmjopen-2018-022428.
Allik, J.; Hrebičkova, M.; Realo, A. (2018). Unusual configurations of personality traits indicate multiple patterns of their coalescence. Frontiers in Psychology, 9, 1−14.10.3389/fpsyg.2018.00187.
Allik, J., & Realo, A. (2018). Cross-cultural perspectives on personality and individual differences. In: V. Zeigler-Hill & T. K. Shackelford (Ed.). The SAGE Handbook of Personality and Individual Differences (303−320). Thousand Oaks, CA: Sage.
2017
Baranski, E., Gardiner, G., Guillaume, E., Aveyard, M., Bastian, B., Bronin, I., Ivanova, C., Cheng, J.T., De Kock, F.S., Denissen, J.J., Gallardo-Pujol, D., Halama, P., Han, G.Q., Bae, J., Moon, J., Hong, R.Y., Hřebíčková, M., Graf, S., Izdebski, P., Lundmann, L., Penke, L., Perugini, M., Costantini, G., Rauthmann, J., Ziegler, M., Realo, A., Elme L., Sato, T., Kawamoto, S., Szarota, P., Tracy, J.L., van Aken, M.A., Yang, Y., & Funder, D.C. (2017). Comparisons of daily behavior across 21 countries. Social Psychological and Personality Science, 8 (3), 252−266.10.1177/1948550616676879.
Mõttus, René; Realo, Anu; Vainik, Uku; Allik, Jüri; Esko, Tõnu (2017). Educational Attainment and Personality Are Genetically Intertwined. Psychological science, 28 (11), 1631−1639.10.1177/0956797617719083.
Realo, A.; van der Most, P. J.; Allik, J.; Esko, T.; Jeronimus, B. F.; Kööts-Ausmees, L.; Mõttus, R.; Tropf, F. C.; Snieder, H.; Ormel, J. (2017). SNP-based heritability estimates of common and specific variance in self- and informant-reported Neuroticism scales. Journal of Personality, 85 (6), 906−919.10.1111/jopy.12297.
Sorokowska, A., Sorokowski, P., Hilpert, P., Cantanero, K., Frackowiak, T., Khodabakhsh, A., /.../, Realo, A., /.../ Pierce, J. D. (2017). Preferred interpersonal distances: A global comparison. Journal of Cross-Cultural Psychology, 48 (4), 577−592.10.1177/0022022117698039.
2016
De Vries, R.; Realo, A.; Allik, J. (2016). Using personality item characteristics to predict single-item reliability, retest reliability, and self-other agreement. European Journal of Personality, 30, 618−636.10.1002/per.2083.
Guillaume, E.; Baranski, E.; Todd, E.; Brock, B.; Bronin, I.; Ivanova, C.; Cheng, J. T.; de Kock, F. S.; Denissen, J. J. A.; Gallardo‐Pujol, D.; Halama, P.; Han, G. Q.; Bae, J.; Moon, J.; Hong, R. Y.; Hřebičkova, M.; Graf, S.; Izdebski, P.; Lundmann, L.; Penke, L. ... Funder, D. C. (2016). The World at 7: Comparing the experience of situations across 20 countries. Journal of Personality, 84, 493−509.10.1111/jopy.12176.
Mill, Aire; Realo, Anu; Allik, Jüri. (2016). Emotional variability predicts tiredness in daily life: An experience sampling study. Journal of Individual Differences, 37 (3), 181−193.10.1027/1614-0001/a000206.
Mõttus, R.; Allik, J.; Hřebíčková, M.; Realo, A.; Kööts-Ausmees, L. (2016). Age Differences in the Variance of Personality Characteristics. European Journal of Personality, 30, 4−11.10.1002/per.2036.
Kööts-Ausmees, Liisi; Realo, Anu (2016). Life Satisfaction Among Ethnic Minorities in Europe. Journal of Cross-Cultural Psychology, 47 (3), 57−478.10.1177/0022022116628671.
Kööts-Ausmees, Liisi; Schmidt, Monika; Esko, Tõnu; Metspalu, Andres; Allik, Jüri; Realo, Anu (2016). The Role of the Five-factor Personality Traits in General Self-rated Health. European Journal of Personality, 30 (5), 492−504.10.1002/per.2058.
Čukić, I., Mõttus, R., Realo, A., & Allik, J. (2016). Elucidating the links between personality traits and facets with metabolic disorders. Personality and Individual Differences, 94, 377−382.10.1016/j.paid.2016.01.052.
Okbay, Aysu; Baselmans, Bart M L; De Neve, Jan-Emmanuel; Turley, Patrick; Nivard, Michel G; Fontana, Mark Alan; Meddens, S Fleur W; Linnér, Richard Karlsson; Rietveld, Cornelius A; Derringer, Jaime; Gratten, Jacob; Lee, James J; Liu, Jimmy Z; de Vlaming, Ronald; Ahluwalia, Tarunveer S; Buchwald, Jadwiga; Cavadino, Alana; Frazier-Wood, Alexis C; Furlotte, Nicholas A; Garfield, Victoria ... Cesarini, David (2016). Genetic variants associated with subjective well-being, depressive symptoms, and neuroticism identified through genome-wide analyses. Nature genetics, 48 (6), 624−633.10.1038/ng.3552.
2015
Allik, J.; Borkenau, P.; Hrebickova, M.; Kuppens, P.; Realo, A. (2015). How are personality trait and profile agreement related? Frontiers in Psychology, 6(785).
Neeme, Marko; Aavik, Anu; Aavik, Toivo; Punab, Margus (2015). PERSONALITY AND UTILIZATION OF PROSTATE CANCER TESTING: EVIDENCE FOR THE INFLUENCE OF NEUROTICISM AND CONSCIENTIOUSNESS. Sage Open, 5 (3).
Mõttus, René; Realo, Anu; Allik, Jüri; Esko, Tõnu; Metspalu, Andres; Johnson, Wendy (2015). Within-trait heterogeneity in age group differences in personality domains and facets: Implications for the development and coherence of personality traits . PLoS ONE, 10(3).
De Bolle, M; De Fruyt, F.; McCrae, R.R.; Löckenhoff, C. E.; Costa, P.T.; Aguilar-Vafaie, M.E.; Ahn, C.K.; Ahn, H.N.; Alcalay, L.; Allik, J.; Avdeyeva, T.V.; Bratko, D.; Brunner-Sciarra, M.; Cain, T.R.; Chan, W.; Chittcharat, N.; Crawford, J.T.; Fehr, R.; Ficková, E.; Gelfand, M.; Graf, S.; Gülgöz, S.; Hřebíčková, M.; Jussim, L.; Klinkosz, W.; Knežević, G.; Leibovich de Figueroa, N.; Lima, M.P.; Martin, T.A.; Marušić, I.; Mastor, K.A.; Nakazato, K.; Nansubuga, F.; Porrata, J.; Purić, D.; Realo, A.; Reátegui, N.; Rolland, J.P.; Schmidt, V.; Sekowski, A; Shakespeare-Finch, J.; Shimonaka, Y.; Simonetti, F.; Siuta, J.; Szmigielska, B.; Vanno, V.; Wang, L.; Yik, M.; Terracciano, A. (2015). The emergence of sex differences in personality traits in early adolescence: A cross-sectional, cross-cultural study. Journal of Personality and Social Psychology, 108(1), 171 - 185.
de, Moor, MH; van, den, Berg, SM; Verweij, KJ; Krueger, RF; Luciano, M; Arias, Vasquez, A; Matteson, LK; Derringer, J; Esko, T; Amin, N; Gordon, SD; Hansell, NK; Hart, AB; Seppälä, I; Huffman, JE; Konte, B; Lahti, J; Lee, M; Miller, M; Nutile, T ...; Realo, A..... Genetics, of, Personality, Consortium (2015). Meta-analysis of Genome-wide Association Studies for Neuroticism, and the Polygenic Association With Major Depressive Disorder. JAMA Psychiatry, 72 (7), 642−650.
Herrmann, D.; Pohlabeln, H.; Gianfagna, F.; Konstabel, K.; Lissner, L.; Marild, S.; Molnar, D.; Moreno, LA.; Siani, A.; Sioen, I.; Veidebaum, T.; Ahrens, W. (2015). Association between bone stiffness and nutritional biomarkers combined with weight-bearing exercise, physical activity, and sedentary time in preadolescent children. A case-control study. Bone, 78, 142−149.
Moraes, A, C, F.; Carvalho, H, B.; Siani, A.; Barba, G.; Veidebaum, T.; Tornaritis, M.; Molnar, D.; Ahrens, W.; Wirsik, N.; De Henauw, S; Marild, S.; Lissner, L.; Konstabel, K.; Pitsiladis, Y.; Moreno, L A. (2015). Incidence of blood pressure in children - effects of physical activity and sedentary behaviors: the IDEFICS study. High blood pressure, lifestyle and children. International Journal of Cardiology , 180 (1), 165−170.
Pungas, Enel; Täht, Kadri; Realo, Anu; Tammaru, Tiit (2015). Does ethnicity matter in intentions to study abroad? Analysis of high school students in Estonia. Journal of Ethnic and Migration Studies, 41 (14), 2376−2395.
Realo, A.; Linnamägi, K.; Gelfand, M. (2015). The cultural dimension of tightness–looseness: An analysis of situational constraint in Estonia and Greece. International Journal of Psychology, 50, 193−204.
Realo, A.; Teras, A.; Kööts-Ausmees, L.; Esko, T.; Metspalu, A.; Allik, J. (2015). The relationship between the Five-Factor Model personality traits and peptic ulcer disease in a large population-based adult sample. Scandinavian journal of psychology, 56 (6), 693−699.
Rääsk, Triin; Konstabel, Kenn; Mäestu, Jarek; Lätt, Evelin; Jürimäe, Toivo; Jürimäe, Jaak (2015). Tracking of physical activity in pubertal boys with different BMI over two-year period. Journal of Sport Sciences, 33 (16), 1649−1657.
Shtarkshall, Ronny; Kontula, Osmo; Lottes, Ilsa; Aavik, Toivo (2015). Are They Guilty Because of Their Gender? International Journal of Criminology & Sociology, 4, 36−46.
Vainik, U.; Mõttus, R.; Allik, J.; Esko, T.; Realo, A. (2015). Are trait-outcome associations caused by scales or particular items? Example analysis of personality facets and BMI. European Journal of Personality, 29 (6), 622−634.
Vainik, U.; Neseliler, S.; Konstabel, K.; Fellows, L. K.; Dagher, A. (2015). Eating traits questionnaires as a continuum of a single concept. Uncontrolled eating. Appetite, 90, 229−239.